Nezami Ganjavi
Ο Jamāl Al-Din Abu Mohammad Ilyās Ben Yusuf Ben Zaki Ο Ben Mu'ayd, με τον τίτλο του Nezami και γνωστός ως Hakim Nezami, γεννήθηκε το 1141 στο Ganje. Ιρανός και με καταγωγή από το Tafresh, είναι ο πιο διάσημος συγγραφέας επικών ρομαντικών ιστοριών Περσική γλώσσα που εισήγαγε το ύφος της καθομιλουμένης αφήγησης στο έπος.
Ως εφευρέτης της σύνθεσης ιστοριών στην περσική λογοτεχνία, συγκαταλέγεται στους στυλοβάτες της ποίησης και αναμφίβολα μεταξύ των δασκάλων αυτής της γλώσσας. Nezami όχι μόνο πέτυχε ως Ferdowsi και ο Sa'di να δημιουργήσει και να ολοκληρώσει ένα συγκεκριμένο ύφος και μέθοδο, αλλά η επίδραση της προσέγγισής του είναι ξεκάθαρα παρούσα στην περσική ποίηση ακόμη και στους ποιητές μετά από αυτόν.
Κατείχε ευρεία γνώση των διαφόρων επιστημών που ήταν διαδεδομένες στην εποχή του (λογοτεχνία, αστρονομία, ισλαμικές επιστήμες, νομολογία, θεοσοφία και αραβική γλώσσα) και αυτή η ιδιαιτερότητα της ποίησής του αναγνωρίζεται ανοιχτά.
Στην επιλογή κατάλληλων λέξεων, στη δημιουργία ιδιαίτερων και νέων συνδυασμών, στην επινόηση νοημάτων και περιεχομένων που ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκαν και εξευγενίστηκαν, στη χρήση λεπτομερειών με τη δύναμη της φαντασίας, στην προσοχή στα τοπία και στην περιγραφή της φύσης και των χαρακτήρων και στη χρήση ευχάριστων και νέων παρομοιώσεων και μεταφορών, δεν έχει όμοιο μεταξύ αυτών που τον ακολούθησαν.
Το διάσημο έργο και το απαράμιλλο αριστούργημα του Νεζάμι είναι το Κουιντέτο ή Οι Πέντε Θησαυροί, το οποίο εκτιμάται ιδιαίτερα στο πλαίσιο των λυρικών παραμυθιών και δικαίως πρέπει να θεωρείται ο γενάρχης αυτού του είδους ποίησης στην περσική λογοτεχνία. Ο ποιητής πέρασε συνολικά τριάντα χρόνια από τη ζωή του αφιερώνοντας τον εαυτό του στη σύνθεση και την επιμέλεια αυτού του έργου. Το Κουιντέτο ή Οι Πέντε Θησαυροί του Νεζαμί αποτελείται από πέντε μασνάβι:
-Makhzan-e al-asrār (Emporium of Secrets, μεταξύ των αξιοσημείωτων παραδειγμάτων εκπαιδευτικής λογοτεχνίας στην περσική γλώσσα)
– Khosrow και Shirin (ιστορία αγάπης του μεγάλου βασιλιά Khosrow Parviz Σασανιανός και η Αρμένισσα πριγκίπισσα Σιρίν)
-Leili and Majnun (η πιο διάσημη κλασική ιστορία αγάπης στην περσική λογοτεχνία)
-Haft Peykar (Τα επτά ομοιώματα, τα οποία αναφέρονταν επίσης ως Bahrām nāme και Haft Gonbad) που σχηματίζεται από επτά ιστορίες:
1-Tale of the Black Dome (ιστορία μιας πόλης της οποίας οι κάτοικοι ήταν όλοι ντυμένοι στα μαύρα)
2-Ιστορία του κίτρινου θόλου (ιστορία ενός βασιλιά που δεν είχε καμία πίστη στις γυναίκες και μιας σκλάβας με κίτρινο πρόσωπο)
3-Tale of the green dome (ιστορία καλού και κακού)
4-Ιστορία του κόκκινου θόλου (ιστορία μιας κυρίας του κάστρου)
5-Tale of the Turquoise Dome (ιστορία των καλών και των κακών)
6-Tale of the sandalwood dome (ιστορία καλοσύνης και κακίας)
7-Tale of the white dome (ιστορία ενός κοριτσιού και ενός αγοριού που σκόπευαν να ενωθούν αλλά δεν ήταν δυνατό)
-"Eskandar nāme" (Βιβλίο του Αλεξάνδρου), που σχηματίζεται από το όνομα Eqbāl (Βιβλίο της τύχης) και Sharaf nāme (Βιβλίο της δόξας).
-Divān-e qasāyed va ghazalyāt (συλλογή qaside, roba'yyat (τετράστιχα) και do-beyti (διπλές γραμμές), μικρά ποιήματα, θραύσματα και στίχοι σε διάφορα ηθικά, μυστικιστικά και κοινωνικά θέματα)
-Το έβδομο κεφάλαιο του Κουιντέτο του Ganjavi ή Ganjine (αποτελούμενο από qaside, ghazal, qet'e και robā'yyat).
Μέχρι στιγμής, έχουν οργανωθεί πολυάριθμα διεθνή συνέδρια και συνέδρια για τον εορτασμό του Nezāmi Ganjavi στο Ιράν και στον κόσμο και επίσης η 12η Μαρτίου (21 του μηνός Esfand στο επίσημο ιρανικό ημερολόγιο) είναι η ημέρα μνήμης αυτού του μεγάλου ποιητή.
Το άγαλμα που τον απεικονίζει καθώς και στο Ιράν βρίσκεται επίσης στην Κίνα, το Αζερμπαϊτζάν και την πόλη της Ρώμης. Ο ποιητής πέθανε το έτος 1209 στο Ganje και το μαυσωλείο του βρίσκεται στο ίδιο μέρος.
Έργα αναφοράς για τη μεσαιωνική περσική λογοτεχνία:
A. Pagliaro – A. Bausani, περσική λογοτεχνία, Sansoni-Accademia, Φλωρεντία-Μιλάνο 1968
EG Browne, A Literary History of Persia, 4 vols., Cambridge 1951-53 (ανατυπώθηκε πολλές φορές)
Jan Rypka, A History of Iranian Literature, Reidel Publishing Company, Λονδίνο 1968
AJ Arberry, Classical Persian Literature, Λονδίνο 1958
Α. Παλιάρο-Α. Bausani, περσική λογοτεχνία, Sansoni-Accademia, Φλωρεντία-Μιλάνο 1968
AM Piemontese, Ιστορία της περσικής λογοτεχνίας, 2 τόμοι, Fratelli Fabbri, Μιλάνο 1970
C. Saccone, Thematic history of classical Persian literature τομ. I: Travels and visions of prophetic Sufi Kings, Luni, Milano-Trento 1999; τόμ. ΙΙ: Ο Δάσκαλος των Σούφι και ο Όμορφος Χριστιανός. Poetics of perversion in medieval Persia, Carocci, Ρώμη 2005; τόμ. ΙΙΙ: Ο βασιλιάς της όμορφης, ο βασιλιάς του κόσμου. Η θεολογία της δύναμης και της ομορφιάς στη μεσαιωνική περσική ποίηση, Αράχνη, Ρώμη 2014
Μελέτες και άρθρα στα ιταλικά για το Nizami μπορείτε να διαβάσετε στο:
AA.VV., Colloquium on the Persian poet Nizami and the Iranian legend of Alexander the Great, Ed. of the Accademia Nazionale dei Lincei, Ρώμη 1977
C. Saccone, Travels and visions of prophetic Sufi kings, Luni, Milan-Trento 1999
A. Bausani, Ο ιερός τρελός στο Ισλάμ, Luni. Μιλάνο-Τρέντο 2000
JC Buergel, το Speech είναι ένα πλοίο, δηλαδή μια θάλασσα. Δοκίμια για την αγάπη και τα ταξίδια στη μεσαιωνική περσική ποίηση, Carocci, Ρώμη 2006
C. Saccone (επιμ.), Alessandro/Dhu 'l-Qarnayn ταξιδεύοντας ανάμεσα στις δύο θάλασσες, μονογραφικό τεύχος Quaderni di Studi Indo-Mediterranei, I (2008)
Ιταλικές μεταφράσεις:
Nezami, The Seven Princesses, επιμέλεια A. Bausani, Rizzoli-BUR, Milan 1996 (πρώτη έκδοση 1982)
Nezami, Leylà and Majnun, επιμέλεια G. Calasso, Adelphi, Μιλάνο 1985
Nezami, Alessandro's book of fortune, επιμέλεια C. Saccone, Rizzoli-BUR 2002 (πρώτη έκδοση 1997)